Shtëpia e Bardhë ka njoftuar se paqeruajtësit, përfshirë ushtarët amerikanë, do të largohen nga ishulli strategjik Tiran i Detit të Kuq deri në fund të vitit.
Kjo do të rrisë mundësitë për kontakte të ardhshme midis Izraelit dhe Arabisë Saudite.
“Falë diplomacisë ne kemi finalizuar një marrëveshje për të zhvendosur paqeruajtësit ndërkombëtarë nga ishulli Tiran në Detin e Kuq dhe për të transformuar një zonë që dikur ndezi luftërat në një qendër të ardhshme të turizmit paqësor dhe zhvillimit ekonomik”, tha presidenti amerikan, Joe Biden, në një samit në Arabinë Saudite.
Egjipti ia dorëzoi Arabisë Saudite dy ishujt e vegjël të Detit të Kuq, Tiran dhe Sanafir, të cilët janë të pabanuar, por me vlerë strategjike kryesore, në vitin 2016.
Por statusi i tyre territorial duhet të ratifikohet nga Izraeli përpara se të transferohet sovraniteti i tyre.
Vendimi për largimin e paqeruajtësve mund të ndihmojë në zgjidhjen e statusit të ndërlikuar që buron nga vendndodhja e tyre dhe historia e trazuar dhe të ndërtojë besimin midis Izraelit dhe Arabisë Saudite.
Por, kush zotëron pretendimet territoriale mbi ishujt?
Ishujt kanë qenë nën sovranitetin e Egjiptit që nga viti 1950.
Trupat izraelite pushtuan ishujt gjatë krizës së Suezit të vitit 1956 që erdhi pasi presidenti egjiptian Gamal Abdel Nasser nacionalizoi kanalin, i cili ishte i dobishëm për tregtinë midis Evropës dhe Azisë.
Egjipti rifitoi kontrollin për rreth një dekadë, por ishujt – së bashku me Gadishullin e Sinait – u pushtuan përsëri nga Izraeli pas luftës së vitit 1967.
Sipas traktatit historik të paqes të Camp David të vitit 1978, Izraeli i ktheu Egjiptit kontrollin e Sinait, Tiranit dhe Sanafirit.
Në vitin 2016, Egjipti ia dorëzoi Arabisë Saudite ishujt, të vendosur në lindje të qytetit turistik Sharm el-Sheikh.
Pse Egjipti ia dorëzoi kontrollin e ishujve Arabisë Saudite?
Vendimi i diskutueshëm i prillit 2016 nga presidenti Abdel Fattah el-Sisi për t’ia dorëzuar sovranitetin territorial Riadit shkaktoi protesta nacionaliste në Egjipt, të cilat u ndaluan shpejt.
Kritikët akuzuan el-Sisin për dhënien e ishujve në këmbim të ndihmës dhe investimeve saudite.
Qeveria argumentoi se ishujt ishin fillimisht të Arabisë Saudite, por të dhëna me qira në Egjipt në vitet 1950.
Gjykatat egjiptiane dhanë një sërë vendimesh kontradiktore përpara se Gjykata e Lartë Kushtetuese të vendoste në favor të dorëzimit.
Vlen të theksohet se në vitin 1990, ish-presidenti egjiptian Hosni Mubarak vullnetarisht ia dorëzoi kontrollin e dy ishujve Arabisë Saudite.
U deshën dy dekada, në vitin 2010, që Riadi të postonte bazën e tij detare në Kombet e Bashkuara për të bërë pretendimin e tij për sovranitetin, për të cilin Egjipti pranoi.
Cila është rëndësia strategjike e dy ishujve?
Tirani kontrollon kalimin detar në shtrirjen strategjike të Detit të Kuq, që do të thotë se kontrollon të gjitha transportet në Eilat, aksesi i vetëm i Izraelit në Detin e Kuq.
Arabia Saudite thotë se dëshiron të zhvillojë ishujt për turizmin.
Kur Arabia Saudite ngriti për herë të parë një pretendim për ishujt?
Pretendimi i parë i Arabisë Saudite për ishujt u bë nga mbreti Saud bin Abdulaziz në vitin 1957 dhe u mbështet nga SHBA.
Me kërkesë të ambasadorit të SHBA-ve në Riad në atë kohë, Arabia Saudite lëshoi një deklaratë në vitin 1968, duke vendosur përsëri pretendimin për ishujt dhe duke u zotuar për kalim të lirë detar nëse bie në duart e tyre.
Çfarë pranie njerëzore ka në ishuj?
Si pjesë e çmilitarizimit të Sinait pas marrëveshjes së Camp David, Kajros nuk iu lejua të vendoste trupa në ishuj, ku vetëm paqeruajtësit ishin të vendosur si pjesë e të ashtuquajturës Forca Shumëkombëshe dhe Vëzhguesit.
Tirani – i cili pret një aeroport të vogël për paqeruajtësit – ka rreth 61 kilometra katrorë (24 milje katrorë), ndërsa Sanafiri, në lindje, është vetëm gjysma e asaj madhësie.
Ujërat e ishujve vizitohen herë pas here nga zhytës për shkëmbinjtë e tyre koralorë.
