Në mbrëmjen e 9 dhjetorit 2005, 17 ditë pasi Gerhard Schröder la detyrën si kancelar i Gjermanisë, ai mori një telefonatë.
Ishte miku i tij presidenti rus, Vladimir Putin.
Ky i fundit po i bënte presion Schröder-it, që të pranonte një ofertë për të udhëhequr komitetin e aksionarëve të Nord Stream, kompania e kontrolluar nga Rusia e ngarkuar me ndërtimin e gazsjellësit të parë nënujor që lidh drejtpërdrejt Rusinë dhe Gjermaninë.
“Ke frikë të punosh për ne?”, i tha Putin-i me shaka.
Ai e mori punën gjithsesi.
17 vjet më vonë, ish-kancelari, i cili rrëfeu vetë ngjarjet në disa intervista të rralla, mbetet sfidues si kurrë më parë.
“Unë nuk bëj mea culpa”, tha Schröder, i ulur në zyrën e tij plot dritë dhe art, në qendër të qytetit të tij të lindjes, Hanoverit, në Gjermaninë veriperëndimore.
Me Putin-in që po bën tani një luftë brutale në Ukrainë, e gjithë Gjermania po rishikon lidhjet me Rusinë që – pavarësisht paralajmërimeve prej vitesh nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e Evropës Lindore – e kanë lënë Gjermaninë të varur thellë nga gazi rus, duke i dhënë Putin-it forcë mbi Evropën.
Kjo varësi u rrit nga besimi gjerman – i përqafuar nga një varg i gjatë kancelarësh, liderësh të industrisë, gazetarëve dhe publikut – se një Rusi e lidhur në tregti do të kishte shumë për të rrezikuar në konflikt me Evropën, duke e bërë Gjermaninë më të sigurt dhe duke përfituar gjithashtu ekonomisë.
Schröder nuk ishte aspak i vetëm në atë bindje.
Por, sot ai është bërë fytyra më e spikatur e asaj epoke të gjatë të llogaritjeve të gabuara, jo vetëm sepse nuk shpreh keqardhje, por edhe sepse ka përfituar shumë prej saj, duke fituar miliona duke promovuar interesat energjetike ruse.
Lidhjet e tij të ngushta me Putin-in e kanë bërë atë një pabesë në vendin e tij, ku shumë tani e kritikojnë për përdorimin e pushtetit dhe lidhjeve të tij gjatë dy dekadave të fundit për t’u pasuruar në kurriz të Gjermanisë.
“Ai përfitoi nga reputacioni dhe ndikimi i zyrës së kancelares dhe u ofrua si agjent i interesave ruse për t’u pasuruar”, tha Norbert Röttgen, një ligjvënës konservator dhe ish-ministër.
Në intervista, Schröder, tani 78 vjeç, fliste me shaka, por në thelb duke argumentuar se, mirë, nëse ai u pasurua, atëherë edhe vendi i tij.
“Kur bëhej fjalë për gazin rus, të gjithë ishin në bord”, vuri në dukje ai, duke u tallur me kundërshtarët e tij për sasitë e bollshme të “verës së bardhë”.
Schröder u tall me nocionin që tani të distancohet personalisht nga Putin, të cilin ai e konsideron mik dhe e sheh rregullisht, së fundmi muajin e kaluar në një përpjekje joformale për të ndihmuar në përfundimin e luftës në Ukrainë.
Schröder refuzon të japë dorëheqjen nga vendet e tij në bordin e kompanive ruse të energjisë, pavarësisht thirrjeve për ta bërë këtë nga i gjithë spektri politik, jo më pak nga kancelari, Olaf Scholz, një koleg socialdemokrat, i cili ka punuar ngushtë me Schröder kur ai ishte kancelar.
“Distancimi tani”, tha Schröder, “do t’i humbte atij besimin e të vetmit që mund t’i japë fund luftës: Putin”.
Megjithatë, pas gjithë viteve të marrëdhënieve të tij të ngushta me Putin, ai u largua pa asgjë gjatë një interlute të shkurtër duke u përpjekur të ndërmjetësonte në konfliktin e Ukrainës.
Mbështetja e Gjermanisë nga gazi rus u rrit në 55 për qind përpara se të fillonte sulmi rus ndaj Ukrainës në shkurt, nga 39 për qind në 2011, duke arritur në 200 milionë euro, ose rreth 220 milionë dollarë, pagesa energjie çdo ditë për Rusinë.
Ka ndihmuar që Putin të bëhet ndoshta një nga njerëzit më të pasur në botë, ka nxitur ekonominë e tij të dobët dhe e ka mundësuar dhe inkurajuar atë të ndjekë agresionin e tij në Ukrainë.
Edhe kur Putin po grumbullonte trupa në kufirin me Ukrainën vjeshtën e kaluar, Schröder vizitoi liderin rus në Soçi, një nga vendstrehimet e preferuara të Putin-it, përballë bregut të Detit të Zi që forcat ruse tani po përpiqen ta heqin nga Ukraina.
Një fotografi me celular që tregoi Schröder nga ajo vizitë tregon dy burrat duke buzëqeshur me njëri-tjetrin, Putin me veshje të kuqe hokej dhe Schröder me një këmishë blu të hapur dhe xhaketë sportive.
I pyetur se për çfarë biseduan, ai tha: Futboll.
Schröder u distancua nga lufta, por jo nga Putin-i.
I pyetur për mizoritë e deritanishme famëkeqe në Bucha, një periferi e Kievit.
“Kjo duhet të hetohet”, tha Schröder, por shtoi se ai nuk mendonte se ato urdhra kanë ardhur nga Putin, por nga një autoritet më i ulët.
“Mendoj se kjo luftë ishte një gabim dhe këtë e kam thënë gjithmonë”, u shpreh ai.
“Unë i kam shërbyer gjithmonë interesave gjermane.Unë bëj atë që mund të bëj. Të paktën njëra palë më beson mua”.
Kjo palë nuk është pala gjermane.
Që nga fillimi i sulmit të Rusisë ndaj Ukrainës, i gjithë stafi i zyrës parlamentare të Schroder dha dorëheqjen në shenjë proteste, duke përfshirë shefin e tij të shtabit dhe shkrimtarin e fjalimeve prej 20 vitesh, i cili kishte qenë me të që nga ditët e tij si kancelar.
Ai hoqi dorë nga shtetësia e tij e nderit në Hanover përpara se qyteti i tij të mund t’ia hiqte atë – diçka që ia bëri për herë të fundit, pas vdekjes, Adolf Hitlerit.
Kur edhe klubi i futbollit Borussia Dortmund, të cilin Schröder e ka mbështetur që në moshën 6-vjeçare, kërkoi një deklaratë të fortë për Putin-in prej tij, Schröder anuloi anëtarësimin e tij.
Thirrjet për përjashtimin e tij po bëhen gjithnjë e më të zhurmshme edhe në mesin e socialdemokratëve.
Por Schröder-i nuk është i trembur.
Ai mbetet kryetar i komitetit të aksionarëve të Nord Stream, thuhet se fiton rreth 270 mijë dollarë në vit dhe shërbeu si kreu i bordit mbikëqyrës të Nord Stream 2, i cili ndërtoi një tubacion të dytë që lidh Rusinë me Gjermaninë nën Detin Baltik, derisa u mbyll.
Tre javë përpara se Rusia të niste sulmin e saj ndaj Ukrainës, Gazprom – ministria sovjetike e energjisë u shndërrua në kompaninë ruse të gazit të kontrolluar nga shteti, e cila zotëron 51 për qind të Nord Stream dhe të gjithë Nord Stream 2 – njoftoi se edhe Schröder do të bashkohej me bordin e saj.
Që nga viti 2017, ai ka kryesuar gjithashtu bordin e kompanisë ruse të naftës Rosneft, duke fituar 600 mijë dollarë të tjerë në vit, sipas të dhënave publike, përveç rrogës mujore prej 9 mijë dollarësh nga qeveria si ish-kancelar.
Ngatërrimi i Schröder-it me presidentin rus dhe kompanitë energjetike të kontrolluara nga Kremlini errësojnë gjithçka që ai arriti në shtatë vjet si kancelar.
Duke nisur që nga 1998 deri në 2005, një periudhë kyçe e udhëheqjes, kur ai u lavdërua për refuzimin për t’u bashkuar me Shtetet e Bashkuara në luftën në Irak.
Kjo trashëgimi është njollosur përgjithmonë.
Por edhe kritikët e tij më të ashpër pranojnë se marrëdhëniet e ngushta dhe fitimprurëse të Schroder me Rusinë janë gjithashtu emblematike.
Të lobuar në mënyrë agresive nga industria e eksportit të Gjermanisë dhe të brohoritur nga sindikatat e punëtorëve, kancelarët e njëpasnjëshëm, duke përfshirë Merkel, krijuan kolektivisht varësinë e Gjermanisë nga energjia ruse.
“Schröder është maja e ajsbergut”, tha Wolfgang Ischinger, një ish-ambasador në Shtetet e Bashkuara dhe diplomat veteran.
Hija e gjatë e Ostpolitikës
Schröder lindi në vitin 1944, një vit para përfundimit të Luftës së Dytë Botërore dhe nuk e takoi kurrë babanë e tij, i cili luftoi për nazistët dhe u vra në frontin lindor, kur kancelari i ardhshëm ishte vetëm 6 muajsh.
“Tmerret që nazistët i shkaktuan Bashkimit Sovjetik, ku vdiqën rreth 27 milionë njerëz, rënduan rëndë mbi rininë e tij”, tha ai.
Schröder iu bashkua socialdemokratëve kur ishte 19 vjeç dhe studionte drejtësi gjatë rebelimit studentor të vitit 1968 që sfidoi heshtjen e brezit të prindërve të tyre mbi të kaluarën naziste të Gjermanisë.
Një vit më vonë, kur Schröder ishte 25 vjeç, Willy Brandt u bë kancelari i parë socialdemokrat i Gjermanisë së pasluftës, duke sjellë një politikë të re të angazhimit me Bashkimin Sovjetik që u bë e njohur si Ostpolitik.
Arsyeja drejtuese e Ostpolitik ishte “Wandel durch Handel” ose “ndryshimi përmes tregtisë” dhe do të bëhej një shtyllë përcaktuese e administratave të njëpasnjëshme të udhëhequr nga socialdemokratët, duke përfshirë atë të Schröder dy dekada më vonë.
Deri më sot, një statujë e Brandt është shfaqur dukshëm në një cep të zyrës së Schröder.
Dy fëmijët e Schröder u birësuan nga Rusia.
“Të gjitha këto gjëra ndikuan në marrëdhënien time me Rusinë shumë herët dhe si kancelar, në fakt u përpoqa ta vazhdoja në këtë mënyrë”, tha ai.
Kur bëhej fjalë për tubacionet, Schröder nuk ishte i pari.
Ato po ndërtoheshin midis Gjermanisë dhe Rusisë edhe gjatë Luftës së Ftohtë. Nën Brandt, Gjermania nënshkroi një projekt të madh tubacioni me Moskën, në 1970.
Pasardhësi i tij, Helmut Schmidt, kancelar për pjesën tjetër të viteve 1970 dhe fillimin e viteve 1980, mbikëqyri një zgjerim të tubacioneve, duke përfshirë një projekt tjetër të madh të njohur si Gazsjellësi i Siberisë Perëndimore.
Ndërsa ai tubacion ishte i pakontestueshëm në Gjermani, ai nuk ishte pa kritikë jashtë vendit – domethënë, Shtetet e Bashkuara.
Sovjetikët kishin pushtuar tashmë Afganistanin dhe së shpejti do ta shtynin qeverinë polake të shuante protestat antikomuniste dhe të vendoste ligjin ushtarak.
“Në thelb, që nga vitet 1960, bashkëpunimi me Bashkimin Sovjetik dhe më vonë me Rusinë ka qenë konstant”, tha Schröder.
Pas rënies së Murit të Berlinit në 1989 dhe rënies së Bashkimit Sovjetik, energjia e lirë ruse u pa më shumë se kurrë si një divident i fituar i paqes.
Ishte gjithashtu ylli i Veriut gjeostrategjik i Gjermanisë.
Për një vend që kishte braktisur një dimension ushtarak në politikën e tij të jashtme pas Luftës së Dytë Botërore, interesat ekonomike ishin interesat e tij të sigurisë.
Gjermania është e varfër nga energjia dhe ndërsa burimet e saj të qymyrit u pakësuan në fund të viteve 1990, asaj i nevojitej karburant i përballueshëm për të fuqizuar ekonominë e saj të orientuar nga eksporti, një nga pesë vendet më të mira në botë.
Sapo u krijuan tubacionet ruse, ato ushqenin industrinë gjermane me një furnizim të qëndrueshëm të gazit përmes kontratave afatgjata që e shtynë Gjermaninë të ndalonte kërkimin e ofruesve të tjerë.
Gjatë kohës së tij në detyrë, nga viti 1998 deri në 2005, Schröder udhëhoqi projektin e ardhshëm të gazsjellësit të Gjermanisë, Nord Stream 1.
Por tubacioni i tij ndryshonte nga paraardhësit e tij në mënyra të rëndësishme.
Ai anashkaloi Ukrainën dhe Poloninë, duke lidhur për herë të parë Rusinë dhe Gjermaninë drejtpërdrejt nën Detin Baltik.
Dhe presidenti rus me të cilin kishte të bënte ishte Vladimir V. Putin.
Kancelarja
Në vitin 2001, Putin-i iu drejtua ligjvënësve gjermanë, presidenti i parë rus që e bëri këtë.
Duke folur në gjermanisht, ai e përshkroi Rusinë si “një komb mik evropian” qëllimi i të cilit ishte “paqja e qëndrueshme në kontinent” dhe mori një ovacion të fortë.
Mes atyre që duartrokitën atë ditë ishte edhe Merkel, pasardhësja e Schröder.
Nord Stream 1 ishte një projekt korporativ, i iniciuar nga Gazprom dhe një kompani finlandeze energjetike përpara se Schröder dhe Putin të merrnin detyrën, dhe përfundimisht përfshinte kompani gjermane, franceze dhe holandeze.
Ideja ishte të sigurohej furnizimi me gaz gjerman dhe evropian në një kohë kur grindjet midis Rusisë dhe Ukrainës për tarifat e tranzitit dhe nxjerrja e gazit nga Kievi ngritën shqetësime për ndërprerjet e furnizimit.
Schröder dhe Putin e mbështetën projektin që herët dhe krijuan grupe pune për të diskutuar industrinë dhe sigurinë.
Njëri ishte grupi strategjik i punës që kryesohej nga Klaus Mangold, një ish-ekzekutiv i lartë i Daimler dhe më pas kreu i Ost-Ausschuss, një grup lobi pro-rus.
Përfaqësues të industrisë dhe ministrive kryesore nga të dy vendet takoheshin disa herë në vit në Gjermani dhe Rusi.
Më 8 shtator 2005, 10 ditë përpara zgjedhjeve në të cilat socialdemokratët e Schröder humbën nga konservatorët e zonjës Merkel, kontrata Nord Stream 1 u nënshkrua nga përfaqësues të Gazprom, E.On dhe BASF.
Ajo u festua nga industria dhe politikanët në të gjithë spektrin.
Putin kishte ardhur për këtë rast dhe mori pjesë në ceremoni me Schröder.
Lobisti
Në nëntor 2005, dy muaj pasi Schröder humbi zgjedhjet, një ekzekutiv i Gazprom kërkoi të takoheshin.
Në hotelin e aeroportit në Hanover, ekzekutivi i ofroi atij pozicionin e kryetarit të kompanisë së sapokrijuar përgjegjëse për ndërtimin e Nord Stream 1.
Ai u tundua. Në ditëlindjen e tij të 60-të, një vit më parë, biografi i tij, Reinhard Urschel, e kishte pyetur se çfarë donte të bënte pas largimit nga detyra.
“Bëni para”, ishte përgjigjur Schröder.
Kur Putin-i e telefonoi Schröder-in në celularin e tij natën e 9 dhjetorit 2005, ai e pranoi ofertën.
Shumë në Gjermani ishin të tmerruar. Asnjë kancelar para tij nuk kishte marrë punë në një kompani të kontrolluar nga një vend i huaj, aq më pak një që kishte përfituar nga mbështetja e tyre në detyrë.
Por vetë projekti i gazsjellësit mbeti i pakontestueshëm.
Nord Stream 1 u deshën gjashtë vjet për të planifikuar dhe ndërtuar.
Në vitin 2011, Schröder mori pjesë në të dy ceremonitë e hapjes – njëra në fundin rus, në Vyborg, së bashku me Putin-in, kryeministri i Rusisë në atë kohë, dhe tjetra në fundin gjerman, në Lubmin, në Detin Baltik, së bashku me Merkel dhe aleatin e besuar të Putin, Dmitri A. Medvedev, president i Rusisë në atë kohë.
Sapo Nord Stream 1 u funksionalizua, filloi lobimin për një gazsjellës të dytë: Nord Stream 2.
Më herët në vitin 2011, Merkel-i kishte habitur botën, duke përfshirë edhe vendin e saj, duke njoftuar se Gjermania do të largonte gradualisht energjinë bërthamore pas katastrofës në centralin bërthamor japonez në Fukushima.
Nën presionin e industrisë gjermane për të identifikuar burimet alternative të energjisë, ajo ishte e hapur për Nord Stream 2.
Por, pushtimi i Ukrainës nga Putin-i në shkurt 2014-ën dhe më pas aneksimi i Krimesë nga ana e tij në muajin pasardhës, ngritën pikëpyetje rreth qëndrueshmërisë së Nord Stream 2, ndërsa Perëndimi vendosi sanksionet e para kundër Rusisë.
Me intensifikimin e kundërshtimit ndaj Nord Stream 2, u intensifikua edhe lobimi i Schröder.
Aleatët e tij kryesorë në Nord Stream 2 në qeverinë e Merkelit, ishin ministri i Ekonomisë dhe zëvendëskancelari, Sigmar Gabriel dhe ministri i Jashtëm, Frank-Walter Steinmeier, të dy socialdemokratë.
Steinmeier, tani president federal i Gjermanisë, kishte punuar për Schröder-in kur ai ishte guvernator i Saksonisë së Poshtme në vitet 1990 dhe më vonë u transferua me të në kancelari.
Gabriel ishte pasardhësi i Schröder si guvernator në Saksoninë e Poshtme.
Një raport shqetësoi mjaft ligjvënës sa t’i kërkonin qeverisë të zbulonte një listë takimesh midis politikanëve dhe përfaqësuesve të Nord Stream 2.
Sipas raportit nga janari 2015 deri në tetor 2017, ka pasur 62 takime të tilla, duke përfshirë 20 me Gabriel dhe 10 me Steinmeier ose ambasadorët e tij në Bruksel dhe Moskë.
Matthias Warnig, shefi ekzekutiv i Nord Stream 2, i cili mori pjesë në 19 nga takimet në raport, ka pranuar se ka qenë një ish-spiun i Stasit, ish-policia sekrete e Gjermanisë Lindore komuniste.
Të dhënat e Stasi-t tregojnë se, në shkurt të vitit 1988, ai dhe Putin-i, kur ishte vendosur në Dresden si K.G.B. oficer, u shpërblyen me medalje për shërbimin e tyre.
Por Warnig ka mohuar raportet se ai kishte rekrutuar spiunë për Putin në kohët e tyre të vjetra.
Në shkurt 2015, Schröder e çoi Warnig për të takuar Gabriel-in për të diskutuar bashkëpunimin me Rusinë, sipas listës së takimeve të paraqitur në raport.
Ai shoqëroi gjithashtu drejtuesit e Nord Stream 2 për të parë ambasadorët e Steinmeier-it në Moskë dhe Bruksel në atë kohë.
Një ngjarje e madhe përfshinte një festë të 70-vjetorit të Schröder-it të organizuar nga Nord Stream në pallatin madhështor Yusupov në Shën Petersburg, Rusi. Putin mori pjesë, si dhe shefi ekzekutiv i Gazprom, Alexey Miller dhe Warnig.
Nord Stream 2 u miratua në qershor 2015, në të njëjtin vit kur Gazprom iu lejua gjithashtu nën qeverinë Merkel të blinte objektin më të madh strategjik të magazinimit të gazit në Gjermani.
Por Schröder-i tha se ai nuk ishte i shqetësuar nga varësia në rritje, apo nga paralajmërimet amerikane dhe të Evropës Lindore për Putin-in duke armatosur furnizimet me energji.
Rusët, argumentoi ai, kanë qenë gjithmonë të besueshëm kur ishte fjala për dërgimin e naftës dhe gazit.
Ndërmjetësuesi
Në fillim të marsit, pak më shumë se një javë pas luftës, Schröder tha se u kontaktua nëpërmjet një kompanie mediatike zvicerane, Ringier, nga zyrtarë ukrainas duke pyetur nëse ai mund të ishte i disponueshëm për të ndërmjetësuar midis Moskës dhe Kievit.
Schröder tha se ai kërkoi siguri nga zyrtarët ukrainas se qeveria e presidentit të Ukrainës Volodymyr Zelensky e mbështeti nismën.
Përgjigja nga Kievi ishte e shpejtë, por e kujdesshme.
Një ligjvënës i opozitës, Rustem Umerov, u dërgua për të takuar Schröder në Stamboll për të paraqitur kërkesat e Ukrainës.
Dy burrat u takuan për dy orë më 7 mars.
Më pas, në taksinë për në aeroport, Schröder thirri një kontakt të besuar në Ambasadën Ruse në Berlin për të pyetur nëse Putin do ta shihte atë.
Dhjetë minuta më vonë, ai kishte dritën jeshile dhe më 9 mars, një avion rus u dërgua për ta marrë në Stamboll.
Në Moskë, Schröder u trajtua si një kryetar shteti.
“Ajo që mund t’ju them është se Putini është i interesuar t’i japë fund luftës”, tha Schröder.
Edhe tani, dy muaj pas luftës, Shroder beson se çfarëdo që të ndodhë, gazi dhe nafta ruse do të vazhdojnë të rrjedhin.
“Këshilla ime është të mendoni se me çfarë mund të përballojë ende një ekonomi e varur nga eksporti dhe me çfarë nuk mund të përballojë më”, tha ai.
Pariah
Me rritjen e kritikave ndaj tij këtë vit, Schröder është bërë i vetmuar në shtëpi.
Së fundmi ai filloi të luante piano. Jashtë shtëpisë së tij, një makinë policie po ruan ditë e natë. Shumë nga miqtë e tij të vjetër të partisë socialdemokrate e kanë mohuar atë.
Por nëse ka një vend ku Schröder ende duket se vlerësohet, është Rusia.
Putin foli me dashuri për zotin Schröder në shkurt gjatë një konference të përbashkët shtypi me Scholz, kancelarin aktual gjerman, i cili vizitoi Kremlinin në një përpjekje të fundit për të shmangur luftën.
“Schröder është një njeri i ndershëm, të cilin ne e respektojmë dhe qëllimi i të cilit është para së gjithash të promovojë interesat e vendit të tij, Republikës Federale të Gjermanisë”, tha lideri rus.
Në televizionin shtetëror rus, Schröder përmendet shpesh si një zë perëndimor i arsyes, provë e pretendimit të Kremlinit se liderët aktualë të Evropës i kanë shitur interesat e vendeve të tyre tek një Shtetet e Bashkuara “rusofobike”.
Por për kritikët e Putin-it, Shroder është mishërimi i një klase të mallkuar politikanësh perëndimorë që i mundësojnë Putin duke financuar dhe legjitimuar Kremlinin.
Pasi rivali kryesor vendas i Putin, Aleksei A. Navalny, u helmua në vitin 2020 në atë që qeveria gjermane, ndër të tjera, tha se dukej të ishte një atentat i sponsorizuar nga shteti, Schröder e hodhi poshtë publikisht këtë çështje në median gjermane të lajmeve.
I pyetur për këtë në intervista, ai vuri në dukje se Navalny ishte dënuar në Rusi.
Megjithatë, Schröder qëndron në besimin e tij të palëkundur se paqja dhe prosperiteti në Gjermani dhe Evropë do të varen gjithmonë nga dialogu me Rusinë.
Burimi: The New York Times
