Në një kohë kur, në tokën ukrainase, ushtria ruse duket se është në gjendje të rimarrë pozicionet, në sektorin Soledar dhe Bakhmut, në Donbass, të flasësh për shpërbërjen e mundshme të Federatës Ruse mund të duket si mendim i dëshirueshëm.
Por, duke ngatërruar dëshirat e dikujt për realitetin.
Korrespondenti i ISPI-t, Guido Santevecchi vuri në dukje se, sipas asaj që disa burime kineze zbuluan për Financial Times, “në Pekin ata janë të bindur se ‘Putini është i çmendur’ dhe se Rusia e tij do të dalë nga këneta ukrainase e reduktuar në ‘një fuqi të vogël’”.
Gazetari i “Corriere della Sera”, Federico Fubini, duke folur për mijëra ushtarë rusë, veçanërisht nga rajonet më të largëta nga Moska, të dërguar për të vdekur në Ukrainë, shtoi se “minoritetet tani kanë filluar të reagojnë”.
Dhe Danilo Taino kujtoi se “përplasjet e pushtetit dhe protestat sociale në Rusi” ishin, sipas 540 ekspertëve të kontaktuar nga Qendra për Veprim Parandalues, një nga shtatë krizat më të mundshme të vitit 2023.
Akoma më të qartë ishin Casey Michel, në një ndërhyrje në “Financial Times” dhe Janusz Bugajski, në “Politico Europe”.
Të dy përdorën fjalën “shpërbërje”. Dhe të dyja tërheqin një paralele me rënien e Bashkimit Sovjetik.
Pak, kujton Michel, parashikuan shembjen e BRSS-së, edhe nëse kishte të çara në armaturë: lufta e dështuar në Afganistan, stanjacioni ekonomik, vështirësitë në kontrollin e territorit të pamasë.
“Tani, me Kremlinin të përgjakur edhe një herë njerëzit dhe burimet në një luftë të huaj, dhe përsëri duke u shembur nën një ekonomi rrëqethëse, politikanët perëndimorë rrezikojnë të befasohen për herë të dytë. Ashtu si një e metë në imagjinatë e verboi Perëndimin ndaj fundit të afërt të Bashkimit Sovjetik, po ashtu e njëjta e metë – dhe paaftësia ose mosgatishmëria për të kuptuar Rusinë si perandoria e mbetur koloniale – po i verbon politikanët e Federatës Ruse”.
Michel nuk ka ndërmend të argumentojë se kjo shpërbërje është e pashmangshme, por ai është i bindur se nuk mund të përjashtohet më nga horizonti i mundësive: “Asnjë nga këto nuk do të thotë se shpërbërja territoriale e shtetit rus është e pashmangshme, madje edhe në momentin e menjëhershëm. Por me viktimat që vazhdojnë të grumbullohen dhe revanshizmin mesianik të Presidentit Vladimir Putin pa fund, shpërbërja përfundimtare e Federatës Ruse nuk mund të injorohet më. Politikëbërësit perëndimorë duhet të fillojnë të përgatiten për këtë mundësi më shpejt se sa vonë”.
Gjithashtu sepse, siç e kemi argumentuar në mënyrë të përsëritur në këtë rishikim, një kolaps i mundshëm do të kishte efekte që janë të vështira për t’u parashikuar dhe potencialisht destabilizuese në nivel global.
Megjithatë, Michel na fton të reflektojmë për faktin se Federata Ruse është gjithashtu një ndërtim me origjinë koloniale dhe “pushtimi i Ukrainës ka shpërthyer efektivisht mitin e Rusisë së bashkuar të Putinit, edhe sepse Kremlini ka synuar, për rekrutimin, kombësi të veçanta, të tilla si sakas, tatarët dhe çeçenët”.
Për këtë arsye, zërat kritikë që flasin për “imperializëm dhe kolonializëm dhe diskriminim racor dhe etnik” të Kremlinit thuhet se po shtohen në periferi të vendit.
Përfundimi i Michel është se “lufta e Putinit në Ukrainë rrezikon ta kthejë Rusinë në një shtet të dështuar me kufij të pakontrolluar”.
Kjo u ofron kombësive të kolonizuara nga Rusia dhe të hedhura në nofullat e konfliktit mundësinë për të rimarrë sovranitetin dhe lirinë.
Nuk është për t’u habitur që Bugajski, një anëtar i Fondacionit Jamestown dhe autor i një libri të sapobotuar të quajtur “Shteti i dështuar: Një udhëzues për këputjen e Rusisë”, pajtohet gjerësisht me të.
Dhe ai e thotë atë që në rreshtat e parë të fjalimit të tij: “Ne jemi aktualisht dëshmitarë të një revolucioni të vazhdueshëm në sigurinë globale për të cilin politikëbërësit perëndimorë janë qartësisht të papërgatitur: kolapsi i afërt i Federatës Ruse”.
Bugajski është aq i bindur për këtë, saqë propozimet për rrugëdalje nga konflikti ukrainas i konsideron joreale “jo poshtëruese” për Moskën dhe të afta për të garantuar ruajtjen e integritetit të vendit.
Shumë vonë tani, sipas tij: “Rusia është një shtet i dështuar. Ajo nuk ka mundur të shndërrohet në një shtet-komb, në një shtet civil apo edhe në një shtet të qëndrueshëm perandorak. Është një federatë vetëm në emër, pasi qeveria qendrore ndjek një politikë homogjenizimi etnik dhe gjuhësor dhe u mohon të gjithë pushtetin 83 republikave dhe rajoneve të vendit.
Megjithatë, hipercentralizimi ka ekspozuar dobësitë e shumta të vendit, duke përfshirë një ekonomi në tkurrje të ndrydhur nga sanksionet ndërkombëtare; Humbjet ushtarake në Ukrainë zbulojnë paaftësinë dhe korrupsionin e elitës në pushtet dhe shqetësimin në shumë rajone për tkurrjen e buxheteve.
Bugajski duket se nuk shqetësohet shumë për pasiguritë që do të sillte një shpërbërje e mundshme e Federatës Ruse, me shkëputjen e shumë republikave kufitare.
Dhe fton, përkundrazi, të mos nënvlerësohen përfitimet e tij.
“Me kthimin e Moskës nga brenda, kapaciteti i saj për agresion të jashtëm do të zvogëlohet. Dhe si një shtet i pafavorshëm, i nënshtruar sanksioneve të ashpra ndërkombëtare dhe i privuar nga baza e tij burimore në Siberi, ai do të ketë aftësi të reduktuara shumë për të sulmuar fqinjët e tij. Nga Arktiku në Detin e Zi, fronti lindor i NATO-s do të bëhet më i sigurt; ndërsa Ukraina, Gjeorgjia dhe Moldavia do të ripushtojnë territoret e tyre të pushtuara dhe do të kërkojnë integrimin e Bashkimit Evropian dhe NATO-s pa frikë nga reagimi i Rusisë. Edhe vendet e Azisë Qendrore do të ndihen gjithnjë e më të lira dhe do të jenë në gjendje t’i drejtohen Perëndimit për lidhje energjetike, sigurie dhe ekonomike. Kina do të jetë në një pozicion më të dobët për të zgjeruar ndikimin e saj pasi nuk do të jetë më në gjendje të bashkëpunojë me Moskën dhe shtete të reja properëndimore mund të dalin nga brenda Federatës Ruse, duke rritur stabilitetin në disa rajone të Evropës dhe Euroazisë”.
Në këtë vizion të Bugajskit na duket se mendimet e dëshirueshme nuk mungojnë.
Megjithatë, ai e kthen akuzën.
Mendimi i vërtetë i dëshiruar, sipas tij, është të shpresojmë, siç bëjnë shumë në Perëndim, “që mund të vendosen marrëdhënie të dobishme me një Kremlin pas Putinit, ose se liberalët mund të demokratizojnë perandorinë”.
Përfundimi i tij është se “Perëndimi bëri një gabim të rëndë kur besoi se rënia e komunizmit sovjetik nënkuptonte fundin e imperializmit rus. Dhe, meqenëse shtetet perandorake shemben pa ndryshim kur tejkalojnë vijën, dhe kur presionet centrifugale ushqehen nga vështirësitë ekonomike, ankesat rajonale dhe zgjimet kombëtare, tani duhet të shmanget përsëritja e këtij gabimi, këtë herë duke supozuar gabimisht se perandoria aktuale është e përhershme”.
Përfundim praktikisht identik me atë të Michel: “Të gjitha perandoritë përfundimisht shkatërrohen. Të mendosh se do të jetë ndryshe për Putinin – dhe për Rusinë – është vetëm një tjetër defekt i imagjinatës”.
Pavarësisht nëse e konsideroni atë një pasuri apo një fatkeqësi, ndoshta ia vlen të filloni ta merrni seriozisht hipotezën.
