Sundimi i dobët i ligjit, krimi i organizuar, një ekonomi gri dhe lufta në Ukrainë kanë shënuar një pasojë për rajonin e Ballkanit Perëndimor.
Të gjithë këto faktorë së bashku kanë lejuar Flukset e Paligjshme Financiare Ruse (IFF) të gjejnë hapësirë madhore nëpër rajon dhe më e rëndësishmja të ndërhyjnë në proceset kyçe të vendimmarrjes.
Të paktën kështu theksohet në raportin e fundit të Iniciativës Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional, GI-TOC.
IFF-të globale vlerësohen të jenë me vlerë rreth 1 deri në 1.6 trilionë dollarë amerikanë në vit, që përbëjnë 3 deri në 5 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto botëror, PBB-së.
Megjithatë, në Ballkanin Perëndimor kjo shifër është edhe më e lartë, gati 6 për qind të PBB-së së rajonit.
Pozicioni gjeografik strategjik i Ballkanit Perëndimor, midis Azisë dhe Evropës Perëndimore, u mundëson rrjeteve kriminale të kalojnë “ndarjen e paqartë” midis tregjeve legale dhe ilegale.
Rajoni i Ballkanit Perëndimor ka shërbyer tradicionalisht si një rrugë hyrëse për trafikun e drogës, kontrabandën e qenieve njerëzore dhe tregtinë e paligjshme.
Për më tepër, investimet e fundit të konsiderueshme në infrastrukturë – kryesisht pasojë e Iniciativës së Kinës “Një brez dhe një rrugë” – janë një katalizator i fuqishëm për flukset kapitale dhe tregtare.
Por si arritën paratë ruse në vendet e Ballkanit Perëndimor?
Në studimin e përgatitur shkruhet se e gjitha nisi të intensifikohej pasi Rusia pushtoi Ukrainën në shkurt të vitit të kaluar, kur u vendosën shumë sanksione, duke përfshirë një ngrirje nga vendet e G7 të rezervave ruse me vlerë rreth 315 miliardë dollarë amerikanë të mbajtura në Bankën Qendrore të Rusisë.
Rusët i shmangin sanksionet përmes Ballkanit Perëndimor “me kombinimin e tyre të kapjes së shtetit dhe medias, ndarjeve etnike që ziejnë, ritmin e ngadaltë të pranimit në BE dhe trashëgiminë e paragjykimeve konjitive ruse”.
Sipas raportit, që nga viti 2014, Bosnja, Bullgaria dhe Serbia nuk kanë ndjekur sanksionet e BE-së kundër Rusisë, ndërsa Maqedonia e Veriut dhe Mali i Zi kanë dhënë të ashtuquajturën shtetësi për investime për qytetarët rusë, pavarësisht kritikave nga BE.
Për Shqipërinë shkruhet se ajo nuk e ka ndjekur ende miratimin e amnistisë fiskale, që do të lejonte çdo shtetas shqiptar apo të huaj të depozitonte deri në 2 milionë euro para të padeklaruara në sistemin bankar, por nuk e ka hequr si ide.
Kontrabanda e njerëzve, armëve dhe parave të gatshme kanë lehtësuar veprimtarinë e paligjshme që nga fillimi i luftës në Ukrainë.
Paratë e kontrabanduara fshihen kryesisht në makina ose midis produkteve të ligjshme në kamionë transporti ose kontejnerë transporti.
Sipas raportit, menjëherë pas fillimit të luftës në vitin 2022, refugjatët ukrainas morën me vete para të padeklaruara në Evropë.
Gruaja e një ish-deputeti ukrainas u kap në një pikë kufitare për refugjatët me 28 milionë dollarë dhe 1.3 milionë euro teksa tentoi të hynte në Hungari.
Në një rast tjetër, një ish-gjeneral i shërbimit të sigurimit të Ukrainës, që dyshohet se ishte bashkëpunëtor rus, u ndalua në kufirin mes Serbisë dhe Maqedonisë së Veriut me 600 mijë euro para, një shumë të madhe në dollarë amerikanë, diamante dhe smeralde me vlerë të panjohur.
Ekziston edhe përdorimi i intensifikuar i kanaleve të fshehta për transferime të paligjshme parash në Shqipëri.
Rrjedhat shpesh bëhen të padallueshme duke u përzier me fitimet në “bizneset me intensitet parash, si restorantet, baret, sallonet e bukurisë, pikat e karburantit, parkingjet private dhe kompanitë e taksive”, ku pastrohen këto para të paligjshme.
Burime të shumta jozyrtare kanë konfirmuar ekzistencën dhe përdorimin e intensifikuar të kanaleve të fshehta për transferime të paligjshme parash në Shqipëri.
Arsyeja kryesore e këtij modus operandi është origjina kriminale e parave, e cila rrjedh kryesisht nga trafikimi, shpërndarja dhe shitja e drogave të forta nga Amerika Latine dhe kanabisit të rritur në Shqipëri.
Një rritje e mprehtë është parë në këto aktivitete të paligjshme që nga viti 2016.
Metodat e transferimit përfshijnë automjete, shpesh të përshtatura si ‘kasaforta’, të cilat përdoren në vend të transfertave elektronike, për shkak të kostos së lartë të transaksioneve përmes agjencive të njohura, si Western Union dhe MoneyGram.
Gjithashtu kjo i lejon individët të shmangin taksat në vendin e tyre të origjinës dhe të përfitojnë nga nivelet e larta të “informalitetit” në Shqipëri, administrimi i dobët tatimor dhe tërheqës.
Raporti shpjegon gjithashtu se një formë tjetër e IFF-së është mashtrimi me karburant.
Kjo shpesh përfshin shmangien e tarifave doganore duke deklaruar më pak sasi të një produkti nafte duke u shitur peshkatarëve karburant nga anijet në Danub.
Një trend më i fundit, thotë raporti, është blerja e karburanteve me çmime më të ulëta nga Hungaria dhe rishitja e tij në Serbi.
Raporti i kërkon Evropës të shkëpusë më tej ekonominë e saj nga Rusia, një shqyrtim i rrjetit dhe sanksionimi i investimeve strategjike ruse.
