Në vitin 2001, katër sulme vetëvrasëse, të kryera me po aq avionë, goditën Amerikën në Kullat Binjake, Pentagonin, por edhe Perëndimin. Një ngjarje tragjike, një pikë kthese në historinë bashkëkohore e transmetuar drejtpërdrejt në televizion. Dhe e cila ende prodhon efektet e saj në shoqëritë tona
Nëse pyesni dikë të moshës 30 vjeç e lart sot, ata do të jenë në gjendje t’ju tregojnë saktësisht se çfarë po bënin pasditen e 11 shtatorit 2001. Atë të martë të zakonshme, me diell, sulmi mbi Kullat Binjake tregoi se Amerika, dhe për këtë arsye Perëndimi që ne besonim se ishte “i sigurt” dhe larg luftës, mund të plagosej për vdekje.
Ajo datë tragjike dhe ikonike është bërë një pikë kthese në histori për të gjithë njerëzimin dhe botën, një realitet i qartë, deri në atë pikë sa nuk ka nevojë të specifikohet fraza “20 vjet më pas”, por thjesht “Shtator 9/11”.
Katër sulme vetëvrasëse të koordinuara dhe të kryera me po aq avionë, të rrëmbyer nga 19 terroristë të Al Kaedës, shkaktuan pothuajse tre mijë viktima (2,977) dhe rreth gjashtë mijë të plagosur. Synimi ishte që terroristët të godisnin Amerikën e urryer: Kullat Binjake të Qendrës Tregtare Botërore në Nju Jork, Pentagoni, Uashington. Sidoqoftë, fluturimi direkt për në kryeqytetin amerikan u rrëzua në një fushë pranë Shanksville, në Pensilvani, pas një revolte heroike nga pasagjerët.
Perëndimi u shemb në më pak se dy orë, midis 8:46 dhe 10:27. Brenda një ore e njëzet minuta, Kulla e Veriut shembet, binjakja e parë që u godit. Tjetra bie njëzet minuta më vonë, pas së njëjtës agoni (aeroplani i dytë përplaset në 9:05 me orën lokale, 15:05 në Europë). Në atë hapësirë të pafundme kohore në të cilën u ndal zemra e botës, në Nju Jork mësohet se FBI ishte vënë në gatishmëri për rrëmbimin e mundshëm të një avioni pak para goditjes. Menjëherë u mendua për një aksident, por në orën 9:28, Shtëpia e Bardhë nisi të flasë për një sulm terrorist.
Katastrofa transmetohet drejtpërdrejt në televizionet e të gjithë botës. Ajo hyri në shtëpi dhe prishi jetën e përditshme të miliona familjeve kudo në botë. Tragjedia gjurmoi humnerën midis Mijëvjeçarit të Vjetër dhe të Ri, theu vazhdimësinë midis historisë dhe së tashmes dhe edukoi sytë e brezave larg Luftërave Botërore deri te mizoritë. Shtetet e Bashkuara të Amerikës, fuqia e parë globale, vuajnë për herë të parë një sulm vdekjeprurës në territorin e tyre. Dhe i gjithë Perëndimi, objekt i kërcënimeve të Bin Ladenit, zbulon dobësinë e tij përballë mësymjes së një armiku që është edhe më i pakapshëm, sepse nuk identifikohet me një shtet të vetëm, por vepron brenda shoqërive të hapura dhe shumetnike.
Rrëmbyesit në avion – Në orën 05:45 të mëngjesit (koha e Nju Jorkut) të një 11 shtatori të zakonshëm, rrëmbyesit Mohammed Atta dhe Abdulaziz al-Omari, kalojnë përmes sigurisë në Aeroportin e Portlandit në rrugën e tyre për në Boston. Këtu, së bashku me tre terroristë të tjerë, ata hipin në “Fluturimin 11” të avionit të linjës “American Airlines” për në Los Anxheles, që transportonte 92 persona. Gjithashtu, në aeroportin “Logan” në Boston (shteti i Masaçusetsit), pesë terroristë të tjerë hipin në një avion “Boeing 767”, të “American Airlines Flight 175”, i cili niset në orën 8:14 të mëngjesit për në Los Anxheles me 51 pasagjerë në bord.
Sulmi mbi Kullat Binjake – Në 8:19 paradite, stjuardesa Betty Ong, kontakton me “American Airlines” me telefon. Komunikimi është i drejtpërdrejtë: “Unë mendoj se avioni ynë është rrëmbyer”. Pesë minuta më vonë Mohamed Atta, një nga terroristët në bord, dërgon një mesazh te kontrolluesit e trafikut ajror: “Ne kemi rrëmbyer disa aeroplanë. Qëndroni të qetë dhe do të shpëtoni. Ne po kthehemi në aeroport”.
Nju Jorku tashmë është në lëvizje të plotë në atë orë, kur “Fluturimi 11” përplaset me Kullën Veriore të Qendrës Tregtare Botërore, midis kateve 93 dhe 99, me 790 kilometra në orë. Është ora 8:46 e mëngjesit në ditën më dramatike të historisë së Amerikës. Në orën 8:59 fillon evakuimi i Qendrës Botërore të Tregtisë. Por nuk ka kohë: rreth katër minuta më pas, “Fluturimi 175” godet Kullën e Jugut, midis katit 77 dhe 85, me një shpejtësi prej 950 kilometra në orë. Përplasja shkakton një shpërthim dhe për pasojë zjarr për shkak të karburantit të pranishëm në aeroplan. Vdekja dhe kaosi goditën zonën më të njohur në botë, Manhatanin.
Kullat Binjake digjen gjatë transmetimit të drejtpërdrejt në TV në të gjithë botën. Janë skena të tmerrshme, të pashlyeshme nga mendja, më shumë se apokaliptike. Shumë njerëz hidhen nga kullat në një përpjekje të dëshpëruar për t’i shpëtuar flakëve. Nuk është ora as 10:00, kur Kulla e Jugut shembet brenda dhjetë sekondash, pasi digjet për 56 minuta.
Në fund të 102 minutave të tmerrshme, Kulla e Veriut gjithashtu shembet dhe “Hoteli Mariott”, i vendosur në bazën e dy rrokaqiejve, pëson të njëjtin fat. Ndërsa pluhuri, mbeturinat dhe terrori vërshojnë rrugët e Nju Jorkut, kryebashkiaku Rudolph Giuliani urdhëron evakuimin e Manhatanit të poshtëm. Mijëra njerëz ikin në këmbë për në Bruklin, duke lënë pas shkretimin dhe flakët.
Pentagoni dhe Uashingtoni – Amerika shndërrohet në një plaçkë në mëshirën e thikave xhihadiste. I treti nga katër aeroplanët u rrëzua në orën 9:37 të mëngjesit në anën perëndimore të Pentagonit, shtëpia e Departamentit të Mbrojtjes, në Virxhinia. Sulmi shkakton shembjen e fasadës perëndimore të ndërtesës. As dhjetë minuta më vonë të gjithë aeroportet në Shtetet e Bashkuara janë mbyllur. Së fundi, në orën 10:03 të mëngjesit, një aeroplan i katërt, i linjës “United Airlines Flight 93”, i nisur për në San Françisko, u rrëzua në Pensilvani pas një përplasjeje midis pasagjerëve dhe rrëmbyesve. Objektivi mund të ishte Shtëpia e Bardhë ose, më shumë gjasa, Kapitoli i Uashingtonit, emri i koduar i të cilës për rrëmbyesit ishte, “Shkolla e Drejtësisë”.
Xhorxh Bush në shkollë – Përveç imazheve të Kullave të djegura dhe në tym, pranë njerëzve që ikin dhe ulërijnë ndërsa rrënojat dhe pluhuri mbushin metropolin, ka një imazh tjetër të gdhendur në histori: ai i Xhorxh W. Bush, i cili mëson lajmet nga shefi i stafit të tij, Andy Card, duke i pëshpëritur në vesh në një shkollë fillore në Sarasota, Florida. Vështrimi i presidentit, pothuajse i humbur përballë një ankthi të madh, është ngulitur në imagjinatën kolektive. “Vendi po përjeton një tragjedi kombëtare, ndoshta është një sulm terrorist”, deklaroi ai pak më vonë.
Një ndjenjë frike dhe pasigurie përhapet në të gjithë botën, duke prekur jo vetëm sektorët e prekur drejtpërdrejt nga katastrofa (linjat ajrore, të cilat panë numrin e udhëtarëve të bjerë ndjeshëm, dhe kompanitë e sigurimeve, të detyruara të përballojnë një masë jonormale të kompensimit), por e gjithë ekonomia perëndimore, nga të cilat Kullat Binjake dukej se ishin simboli dhe zemra që rrihte. Perspektiva e një “përplasje qytetërimesh”, megjithëse e refuzuar zyrtarisht nga udhëheqësit kryesorë politikë perëndimorë, duket se po bëhet më konkrete: edhe pse opinioni publik amerikan, i plagosur dhe i frikësuar, kërkon një reagim proporcional ndaj veprimit të armikut.
Përgjigja e zemëruar e SHBA-ve – Dhe reagimi nuk vonoi. Administrata amerikane, në detyrë për disa muaj pas një zgjedhjeje të pasigurt dhe të kontestuar, pas një hutimi fillestar, arrin të rimarrë kontrollin e situatës. Bush është i shqetësuar kryesisht me përgatitjen e kushteve politike për veprime adekuate ushtarake, siç kishte bërë babai i tij dhjetë vjet më parë me Luftën e Gjirit.
Duhet një objektiv, i cili në fund mbetet Afganistani. Në fakt, vendi aziatik pret udhëheqësin e dyshuar famëkeq të terroristëve, Osama bin Laden, që është bërë pikë referimi për të gjitha grupet fondamentaliste. Të njëjtët që për ironi, Shtetet e Bashkuara i kishin financuar dhe armatosur në vitet 1980 në luftën anti-sovjetike. Duke siguruar mbështetjen e aleatëve të NATO-s dhe ish-fuqive kundërshtare (Rusia dhe Kina), diplomacia amerikane kërkon menjëherë të izolojë regjimet më ekstremiste.
Moska dhe shtetet e tjera në kufi me Afganistanin, ofrojnë baza dhe mbështetje logjistike, ashtu si edhe Pakistani, i cili kështu sfidoi trazirat e lëvizjeve fondamentaliste. Edhe shtetet arabe, përveç Irakut dhe Iranit, solidarizohen me SHBA-të.
Operacioni “Enduring Freedom” – Kështu, objektivi “Bin Laden” duket se dështon dhe fiton terren ngritja e masave arabe kundër regjimeve të moderuara në emër të besimit Islam dhe anti-amerikanizmit. Më 7 tetor, katër javë pas sulmit, fillon operacioni “Liria e Qëndrueshme”.
Edhe pse ka të bëjë me goditjet ushtarake edhe në zona të tjera të botës, “OEF” përfundon duke treguar në opinionin publik ofensivën kundër vendit të talebanëve. Perëndimorët marrin përgjegjësinë për bombardimet ajrore dhe disa sulme të nisura nga komandot, ndërsa pjesa më e madhe e ofensivës tokësore u besohet muxhahedinëve të fraksioneve afgane që kundërshtojnë fondamentalistët. Pas një stazhi fillestar, goditja amerikane godet objektivin. Kabuli pushtohet më 13 nëntor, më 7 dhjetor bie Kandahari, kështjella e fundit e regjimit. Ndërkohë, Mullah Omar dhe Bin Laden arrijnë (për momentin) të humbin gjurmët e tyre. Qeveria e re afgane, e kryesuar nga Hamid Karzai, merr detyrën më 22 dhjetor.
Rrënjët e fondamentalizmit islamik – Duke parë mbrapa me sytë e atyre që e kanë parë historinë të kalojë, nuk mund të mos thuhen disa fjalë mbi përhapjen e fondamentalizmit islamik, një problem që prek të gjithë botën arabe dhe zonën më të madhe të vendeve të banuara nga myslimanët.
Në fund të shekullit XX, zgjerimi dhe ringjallja e Islamit, e arritur përmes formave të ndryshme, shkoi përtej zonave të tij tradicionale të vendosjes: në vendet arabe të Azisë së Vogël dhe Afrikës Veriore, Azisë Qendrore, Indonezisë, nën-kontinentit Indian. Kjo ringjallje, shpesh ka marrë format e integralizmit, domethënë të asaj tendence që lufton për një zbatim integral të parimeve fetare (që dëshiron të përkthejë ligjet e shtetit) dhe për nënshtrimin e pushtetit civil ndaj autoritetit shpirtëror.
Tashmë të pranishëm për ca kohë, veçanërisht në Lindjen e Mesme, rrymat fondamentaliste rifilluan në vitet 1980 nga zhvillimet e revolucionit iranian dhe më pas nga rezistenca fitimtare ndaj pushtimit sovjetik në Afganistan, ku kishin dalë vullnetarë nga shumë vende myslimane. Shumë shpejt u bë e qartë se flaka e fondamentalizmit islamik ishte ndezur përtej kufijve individualë kombëtarë, duke i vënë zjarrin botës dhe duke u bërë kështu një emergjencë ndërkombëtare.
Fundi i regjimit (të parë) taleban sigurisht që përfaqësoi një sukses për aleancën e udhëhequr nga Amerika, por nuk e shteroi luftën kundër terrorizmit. Dhe, mbi të gjitha, nuk e fshiu shqetësimin e 11 shtatorit, i destinuar të kushtëzojë, edhe sot, ekuilibrin ndërkombëtar dhe vetë stilin e jetës së shoqërive perëndimore.
