20 qershor 2003.
Në samitin e Selanikut u paralajmërua një epokë e re në marrëdhëniet midis Bashkimit Evropian (BE) dhe Ballkanit.
Premtimi: Një perspektive evropiane për këtë rajon duke zgjuar kështu shpresën për një të ardhme të përbashkët.
Sot, 20 vite më pas, ende flitet për perspektivë.
Megjithatë “Financial Times” në një artikull të tij të publikuar muajin e kaluar shprehej se për gjashtëshen ballkanike po vjen një epokë ndryshimi.
E përforcuar edhe nga lufta në Ukrainë, e cila shërbeu si një shkundje për bllokun, kur bëhet fjalë për anëtarësimin e Shqipërisë, Malit të Zi, Maqedonisë së Veriut, Kosovës, Serbisë dhe Bosnjë-Hercegovinës.
Për 20 vite ka pasur ndryshime: vendet e Ballkanit Perëndimor kanë marrë gradualisht statusin e kandidatit, liberalizimin e vizave dhe kanë firmosur marrëveshje të tregtisë së lirë me BE-në.
Por, me përjashtim të Kroacisë, ata ende presin që të konkretizohet shpresa për anëtarësim në union.
Një veto e të gjithëve
Nëse për një moment mendojmë se gjashtëshja ballkanike i kanë realizuar me sukses detyrat e tyre – sërish nuk është e mjaftueshme.
Bllokimi në procesin e anëtarësimit ka mjegulluar dallimin midis vendeve më të përparuara dhe atyre që kanë mbetur pas.
Zgjerimi i BE-së nuk kërkon “thjesht” reforma themelore në vendet kandidate dhe vullnet të qëndrueshëm politik për t’i ndjekur ato, por kërkon gjithashtu detyrën ndoshta edhe më të vështirë të reformimit të institucioneve të BE-së.
Kjo duke përfshirë çështjet në lidhje me përfaqësimin dhe vendimmarrjen.
“Global Echo” me bazë në Londër në një analizë për reformimin e institucionit të BE-së shprehet se një bllok prej 35 ose më shumë anëtarësh thjesht nuk mund të funksionojë me unanimitet në vendimmarrje.
Gjithmonë do të jetë dikush që nuk pëlqen diçka.
Ekspertët politikë mendojmë se reformimi i BE-së nuk ka shumë gjasa të ndodhë.
E, me një fjali të tillë kuptojmë se edhe zgjerimi i ka gjasat e pakta.
Nathalie Tocci, profesoreshë në Institutin Universitar Evropian shprehet në një editorial të sajin se për BE-në, moszgjerimi do të thotë të mbash kosto të patolerueshme të larta sigurie, por edhe ato ekonomike.
Shto këtu edhe mungesën e ndikimit të anëtarësimit në jetën e qytetarëve, e cila ka ulur shumë pëlqyeshmërinë e procesit të zgjerimit.
Po, si arritëm këtu?
Sigurisht që elitat politike në rajon mbajnë një përgjegjësi të madhe.
Megjithatë, deklarata e Jean-Claude Juncker në vitin 2014 se nuk do të kishte zgjerim gjatë mandatit të Komisionit Evropian që ai drejtoi, pati një efekt katastrofik në motivimin e vendeve kandidate për t’u përfshirë në mirëbesim në proces.
Qëndrimi i paqartë i BE-së ndaj zhvillimit të regjimeve hibride – tendencat autokratike të të cilave janë toleruar në emër të stabilitetit – kanë kontribuar në ngadalësimin e progresit të demokracisë në rajon.
Për më tepër, vetot e lartpërmendura nga disa shtete anëtare kanë dërguar një mesazh të tmerrshëm për frytet që mund të korren nga vendimet e vështira politikisht.
Gabime, por jo vetëm
Nevoja për të zhvilluar dialogun Prishtinë-Beograd sipas “Global Echo” nuk ka marrë vëmendjen e duhur, gjë që ka pasur efekte negative.
Më keq, për shkak të papjekurisë së saj gjeopolitike, BE-së i mungon vigjilenca duke lejuar Kinën dhe Rusinë të ndërhyjnë në Ballkan në dëm të ndikimit politik, ekonomik dhe social të BE-së.
Shkurtimisht, BE-ja ka qenë e kënaqur duke kënduar ninulla për perspektivën evropiane, në vend të miratimit të masave të prekshme të afta për të ndryshuar në thelb rrjedhën e ngjarjeve.
Megjithatë, sot, agresioni rus kundër Ukrainës po shtyn për një ripërcaktim të arkitekturës së kontinentit.
Në fakt, dhënia e statusit të kandidatit nga Ukraina dhe Moldavia rifilloi politikën e zgjerimit, e ndjekur nga dhënia e statusit të kandidatit për Bosnjë-Hercegovinën, liberalizimi i vizave për Kosovën dhe hapja e negociatave me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë.
Por nuk mungojnë arsyet për të vënë në pritje bandën ballkanike.
Kosova ende nuk është njohur nga disa shtete të BE-së.
Bosnja dhe Hercegovina është e përçarë nga ashpërsia nga lufta e viteve 1992-95.
Maqedonia e Veriut është bllokuar prej kohësh nga një ose një tjetër anëtar i BE-së, së fundmi Bullgaria.
Serbia, ndërsa në letër, me Malin e Zi, përpara në radhë, ushqen dyshime të thella për perëndimin.
Por të paktën është thjesht e mundur që pothuajse saktësisht 20 vjet pas Deklaratës së Selanikut, fjalët e saj të lulëzuara kanë filluar të nënkuptojnë diçka.
